بسوی ظهور

                                                                                                                             مقدمه

 با وقوع حوادث تلخ پس از انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، رهبر معظم انقلاب اسلامی با تصریح و تأکید بر طراحی قبلی این حوادث از سوی دشمنان، فرمودند نظام اسلامی با جنگ نرم مواجه شده است. موضوع جنگ نرم در فرمایشات معظم له چندین بار تکرار و همگان را به درک و فهم درست این جنگ فراخوانده و در جمع دانشجویان از آنان با عنوان افسران جوان عرصه جنگ نرم و در جمع اساتید و پژوهشگران دانشگاه ها، از آنان با عنوان فرماندهان و طراحان در میدان مقابله با جنگ نرم دشمنان یاد کردند. جنگ نرم دشمنان در واقع در ادامه تهاجم فرهنگی و تهدید نرم آنان رخ داده و ملت ایران و نظام اسلامی را در موقعیت جدید و تازه ای قرار داده است. به پایان رساندن توأم با موفقیت این جنگ و غلبه بر دشمنان همانند جنگ تحمیلی، در گرو شناخت دقیق آن می باشد. جنگ نرم چیست و دارای چه ماهیتی می باشد؟ اهداف در جنگ نرم کدامند و دشمنان با چه ابزار و ساز و کاری به دنبال دستیابی به این اهداف است؟ بازیگران جنگ نرم چه کسانی هستند و چگونه باید آنان را شناخت؟ جنگ نرم دارای چه ویژگی هایی هست و از چه مولفه هایی برخوردار است؟ و در نهایت چگونه باید با جنگ نرم مقابله کرد؟ این سوالات از مهمترین سوالاتی است که برای شناخت جنگ نرم باید به آن پاسخ داد. نظر به اهمیت موضوع به بررسی جنگ نرم پرداخته می شود .    

 مفهوم شناسی و ماهیت جنگ نرم

1- تعریف جنگ نرم (Soft war  )

جنگ روشی برای غلبه یک طرف بر طرف دیگر است. توانایی عنصر اصلی و جوهری در جنگ برای غلبه یا مقابله با تجاوز به شمار می آید. در جنگ نظامی، این توانایی متکی به قدرت سخت (ابزارآلات، ادوات، تجهیزات و...) است ولی در جنگ نرم، توانایی متکی به قدرت نرم است.

قدرت نرم (Soft Power  ) عبارت است از توانایی رسیدن به اهداف و خواسته ها بدون اعمال فشار و ایجاد اجبار و اکراه. در واقع با قدرت نرم، خواسته ها و اهداف از طریق جذب و متقاعد کردن طرف مقابل به دست می آید. جنگ نرم یا تهدید نرم (Soft Threat  ) به لحاظ مفهومی ارتباط تنگاتنگ دارد. تهدید نرم، تهدیدی است نامحسوس، بدون منازعه مستقیم و استفاده از ابزار فیزیکی که به دنبال تغییر باورها، افکار و رفتارها می باشد. با توجه به تعاریف جنگ، قدرت نرم و تهدید نرم می توان گفت که جنگ نرم، روشی برای جنگ و غلبه برطرف مقابل بدون استفاده از ابزار و زور نظامی اولیه و به صورت جذبی و اقناعی است. در این جنگ، دشمن تلاش می کند با اقدام های نرم افزارانه و روانی حوزه افکار و باورهای جامعه را به منظور تحقق اهداف خود اشغال کند.

2- ماهیت جنگ نرم

ماهیت جنگ نرم، همان ویژگی غیرخشونت آمیز بودن آن می باشد. در این جنگ از شیوه ها و روش های غیرخشونت آمیز استفاده می گردد. اگر جنگ به عنوان یک روش و شیوه خشونت آمیز و استفاده از ابزار زور و قوای نظامی شناخته شده و به همین دلیل دو کلمه جنگ و خون ریزی به همراه یکدیگر به کار برده می شوند، ماهیت جنگ نرم به دور از این شیوه ها و روش ها می باشد.

رهبر معظم انقلاب ماهیت جنگ نرم کنونی نظام سلطه علیه انقلاب و نظام اسلامی را اینگونه تشریح می نمایند: «یکی از مسئولان طراز اول رژیم صهیونیستی غاصب اسرائیل، در سال گذشته توصیه ای به آمریکایی ها کرد. این توصیه کاملاً در مطبوعات خارجی و اینترنت منعکس شد و امر پنهانی و مخفیانه ای نیست. توصیه وی به آمریکایی ها این بود که بیهوده وقت خود را با عراق و کره شمالی و کشورهایی از این قبیل تلف نکنید. مسئله اصلی شما ایران است. اگر خاورمیانه را می خواهید، وقت تان را مصروف عراق نکنید، سراغ ایران بروید، کانون و سرچشمه آنجاست، اما ایران مثل عراق و کره شمالی و افغانستان نیست که بتوان با حمله نظامی آن را تسخیر کرد. نظام و حکومت اسلامی به مردم متکی است، مردم آن را حفظ کرده اند. باید کاری کنید که مردم آن را رها کنند. راهش این است که مردم را با ترویج فرهنگ و ادبیات غربی و فرهنگ و تربیت آمریکایی، به واگرایی نسبت به دین و فرهنگ و سنت و تاریخ شان سوق داد. وقتی مردم این تعلقات را رها کردند، بعد از گذشت چند سال، بدون اینکه سرمایه ای صرف کنید، با یک حمله و تحرک احیاناً نظامی مختصر، می توانید این مانع بزرگ، یعنی نظام اسلامی را از سر راه بردارید     

                                                                                                                    ویژگی های جنگ نرم

جنگ نرم به دلیل پیچیدگی و اتکا به قدرت نرم از ویژگی های بسیار زیاد و متنوع برخوردار است که مهمترین آنها عبارتند از:

1- جنگ نرم در پی تغییر قالب های ماهوی جامعه و ساختار سیاسی است.

در این جنگ ، اعتقادات ، باورها و ارزش های اساسی یک جامعه مورد هجوم برای تغییر قرار می گیرد. با تغییر باورهای اساسی جامعه ، قالب های تفکر و اندیشه دگرگون شده و مدل های رفتاری جدیدی شکل می گیرد . مدل های رفتاری جدید به گونه ای است که به جای رفتارهای حمایتی از ساختار سیاسی ، رفتارهای چالشی جایگزین شده و این رفتارها به سمت ساختارشکنی جهت می یابد .

2- آرام ، تدریجی و زیرسطحی است

جنگ نرم دفعی ، شتابان و پرتحرک در یک مقطع نیست. این جنگ به صورت آرام شروع شده و به صورت تدریجی به سمت جلو حرکت می کند. آرام و تدریجی بودن این جنگ به گونه ای است که بسیاری آن را تشخیص نمی دهند. جنگ نرم زیرسطحی ، غیر آشکار است و به همین دلیل نامحسوس است

3- جنگ نرم نمادساز است

نمادسازی با بهره گیری از نمادهای تاریخی و گذشته برای ارائه و نمایش تصویری مطلوب از خود یک ویژگی برجسته از جنگ نرم است. در این جنگ تلاش می شود تصویری شکست خورده ، ناامید و مأیوس از حریف ارائه شود و در مقابل مهاجم با نمادسازی و تصویرسازی خود را پیروز و موفق نشان می دهد. در این ویژگی عملیات روانی در حد اعلی خود انجام می شود .

4- پایدار و بادوام است

نتایج جنگ نرم در صورت موفق بودن ، پایدار و بادوام خواهد بود. هدف اصلی در جنگ نرم تغییر باورها و اعتقادات است. چنانچه این تغییر حاصل گردد، به راحتی تغییر مجدد و بازگشت به حالت اولیه میسر نمی باشد. در جنگ سخت و نظامی، یک سرزمین تصرف شده را ظرف چند ساعت، می توان باز پس گرفت. اما در جنگ نرم، اگر دشمنان موفق به تصرف افکار و دل های جامعه هدف گردند ، به راحتی نمی توان آن را باز پس گرفت و تغییر مجدد زمان بر می باشد .

5- جنگ نرم پرتحرک و جاذبه دار است

جنگ نرم که به صورت تدریجی و آرام شروع می شود، در نقطه ای به دلیل ایجاد جاذبه های کاذب ، خود جامعه هدف را برای تحقق اهداف به کار گرفته و از این طریق بر دامنه تحرکات آن افزوده می گردد. در واقع با گذشت زمان ، بسیاری از بازیگران و حتی بازیگردانان جنگ نرم به صورت خواسته یا ناخواسته از درون جامعه هدف به استخدام کارگزاران اصلی جنگ نرم در می آیند .

6- جنگ نرم هیجان ساز است

با نمادسازی ها، اسطوره سازی ها و خلق ارزش های جدید ، در جنگ نرم از احساسات جامعه هدف نهایت استفاده انجام می گیرد. مدیریت احساسات یک رکن در مهندسی جنگ نرم به حساب می آید

در مدیریت احساسات، تلاش می شود از احساسات و عواطف جامعه هدف به عنوان پلی برای نفوذ در افکار و اندیشه ها برای ایجاد تغییر و دگرگونی در باورها استفاده شود. احساسات و عواطف به دلیل تحریک پذیری ، زمینه های خلق بحران را فراهم می سازد

7- جنگ نرم آسیب محور است

آسیب های اجتماعی ، فرهنگی ، اقتصادی و سیاسی ، میدان مانور جنگ نرم است. دشمنان در جنگ نرم با شناسایی نقاط آسیب جامعه هدف در حوزه های ذکر شده ، فعالیت های خود را سامان داده و با خلق آسیب های جدید، بر دامنه تحرکات خود می افزایند

8- جنگ نرم چند وجهی است

پردامنه بودن و برخورداری از وجوه مختلف از دیگر ویژگی های جنگ نرم است. در این جنگ ، از تمامی علوم ، فنون ، شیوه ها و روش های شناخته شده و ارزش های موجود استفاده می گردد .

9- جنگ نرم تضادآفرین است

جنگ نرم از محیط های آسیب دار در جامعه هدف شروع می شود و با ایجاد گسل های متعدد در بخش های گوناگون جامعه و از طریق متفاوت کردن باورها ، ارزش ها و شکل دهی به رفتارهای جدید ، اعضای یک جامعه را در برابر هم قرار می دهد. تضادهای به وجود آمده از طریق جنگ نرم ، همبستگی اجتماعی و وحدت ملی را برهم می زند و زمینه های بروز بحران و درگیری های داخلی را فراهم می سازد. بنابراین تخریب وحدت ملی یکی از پیامدها و ویژگی های جنگ نرم است

10- جنگ نرم تردید آفرین است.

در جنگ نرم، ایجاد تردید و بدبینی نسبت به بسیاری از مسائل یک اصل و قاعده است. حرکت در این جنگ با خلق تردید و ایجاد ناامیدی و یأس شروع می شود. برای توفیق در این جنگ ، با تکیه بر سنت ها و لکن با نوپردازی به صورت ظریف و آرام ، در باورها و اعتقادات اساسی تردید ایجاد می شود و به مرور بر دامنه این تردیدها افزوده شده تا در نهایت به ایجاد تغییرات اساسی در باورها و ارزش ها دست یابد .

11- جنگ نرم از ابزار روز استفاده می کند

در جنگ نرم از پیشرفته ترین تکنیک های روز استفاده می گردد. فضای مجازی و سایبری محیط اصلی جنگ نرم در شرایط کنونی به حساب می آید. این فضا ، امکان اغواگری با ایجاد جاذبه های گوناگون و خلق بسترهای لازم برای سوار شدن به امواج احساسات را به خوبی فراهم می سازد .