بسوی ظهور

از محوری ترین مسائل دفاعی کشور، دشمن شناسی است. با شناخت دشمن می توان احتمال پیروزی و یا شکست را مشخص کرد و به ایجاد زمینه های دفاعی همت گماشت.درعرصه مسائل سیاسی و اجتماعی نیز دشمن شناسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از مهمترین عوامل در تأمین امنیت فردی و اجتماعی محسوب می شود.بر همین اساس بخش عظیمی از آیات قرآن کریم به معرفی دشمن اختصاص یافته است .
درسیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نیز به دشمن شناسی توجه بسیار شده است. و درمیان معصومین، رفتار حضرت علی(ع) با دشمنان از همه درس آموزتر است. علی(ع) با توجه به شرایط زمانی و شیوه حکومتش با دشمنانی روبرو بود که پیامبر (ص) و دیگر ائمه (ع) با آن روبرو نشدند. کسانی که سابقه درخشانی در خدمت به اسلام داشتند؛ انسان هایی که اهل عبادت و شب زنده داری بودند ولی از روح تعالیم اسلام بی خبر بودند از این گروه های معارض به شمار می آیند .
علی(ع) با نفاق پنهان روبرو بود؛ دشمنانی که مقابله با آن ها به مراتب سخت تر از مبارزه با نفاق آشکار است. حضرت علی (ع) درحکومت پنج ساله خود با سه جریان مخالف روبرو شد: ناکثین، قاسطین ومارقین.بررسی و شناخت عملکرد این سه گروه مخالف و مواضع آن حضرت ، در برابر آن ها ، می تواند نقش بسیار مهمی درآگاهی از شیوه برخورد با دشمنان داشته باشد به عبارت دیگر تبیین اندیشه های امیرالمومنین علی (ع) در زمینه شناخت دشمن به ما کمک می کند تا در اصلاح روش و سلوک خود به منظور مقابله با دشمنان انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی به شکل آگاهانه تری اقدام نماییم .  

اهمیت دشمن شناسی
شناخت دشمن از ضروریات اولیه هر مبارزه است و از طریق آن می توان بقای خود و جامعه را تضمین کرد. در طول تاریخ جوامع تمام شکست ها ناشی از بی توجهی به دشمن بوده است امروز، قدرت های بزرگ با ایجاد سازمان ها و تشکیلات اطلاعاتی و جاسوسی و اختصاص بودجه های کلان برای این مراکز، تلاش می کنند تا دشمنان بالقوه و بالفعل خود را شناسایی کنند قبل از آنکه نقشه دشمنان کارساز شود آن ها را درهم شکنند . این تشکیلات در تصمیم گیری و برنامه ریزی های اساسی این دولت ها نقش مهمی دارند در مکتب رهایی بخش اسلام نیز درباره شناخت دشمن، توصیه های فراوان شده است  

صفات دشمنان از دیدگاه قرآن
صفات دشمنان در قرآن در مقاله دشمن شناسی در قرآن و جامعه مهدوی به طور کامل مورد بحث قرار گرفته که دوستان عزیز می توانند به آن بحث مراجعه کنند .

دشمن شناسی در روایات
درباره لزوم شناخت دشمن احادیث فراوانی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) وجود دارد که به پاره ای از آن ها اشاره می کنیم :
پیامبر(ص) درباره ضرورت شناخت دشمن می فرماید :
  « ألا و ان أعقل الناس عبد عرف ربه فأطاعه و عرف عدوه فعصاه » اعلام الدین، ص 337، ح  15  
آگاه باشید، عاقل ترین مردم کسی است که خدایش را بشناسد و از او پیروی کند، و دشمن را نیز بشناسد و آنگاه نافرمانیش نماید

در حدیثی دیگر پیامبر(ص) می فرماید :    
مردم اگر به ده چیز شناخت پیدا کنند، سعادت دنیا و آخرتشان تأمین است، که یکی از آن امور شناخت ابلیس و یاورانش می باشد

دشمن شناسی در نهج البلاغه
حضرت علی(ع) در نهج البلاغه شناخت دشمن را رمز بینش معرفی می کند و می فرماید :
واعلموا انکم لن تعرفوا الرشد، حتی تعرفوا الذی ترکه ولن تأخذوا بمیثاق الکتاب حتی تعرفوا الذی نقضه و لن تمسکوا به حتی تعرفوا الذی نبذه…( خطبه 147 )
و بدانید که رشد نمی یابید مگر که ترک کنندگان آن را بشناسید و هرگز به کتاب خدا چنگ نمی زنید، مگر که فروفکننده آن را چنانکه باید، شناخته باشید

علی(ع) ماهیت دشمنان اسلام را چنین معرفی می کند: « به بالادست خود نافرمان، به زیردست، ستم کننده، و با ستمکار هم دست اند » ( اصول کافی ج 1 ، ص 37 )
آن حضرت درباره مکر و حیله دشمن می فرماید :
   کن للعدو المُکاتم أشد حذراً منک للعدو المبارز »  شرح نهج البلاغه ، ابن أبی الحدید، ج20 ص 311     «
از دشمن پنهان بیشتر از دشمن آشکار برحذر باش
نیز در جای دیگر به عدم غفلت از دشمن و پرهیز از کوچک شمردن آن سفارش کرده و می فرماید:

« لا تستصغرن عدواً و ان ضعف »( غرر الحکم و درر الکلم، ح 10209 )  هرگز دشمنی را کوچک مشمار، هرچند ضعیف باشد
همچنین می فرماید: « آفة القَوی استضعاف الخصم » آفت قدرتمند، ضعیف شمردن دشمن است(غرر الحکم و درر الکلم، ح 3932  )
حضرت امام جواد(ع) نیز یکی از ارکان مهم دفاع را شناخت دقیق دشمن می داند و می فرماید: « من لم یعرف الموارد اَعیَتهُ المصادر » ( الدرَّه الباهره « شهید اول » ص 40 ) کسی که نقشه ها و مواضع کلیدی دشمن را نشناسد ، در رسیدن به هدف عاجز است
از این احادیث و رهنمودها درمی یابیم ، که یکی از اساسی ترین عوامل پیروزی ، شناخت دشمن است . بررسی انقلاب های توحیدی نشان می دهد که رهبران این انقلاب ها برای ایجاد انقلاب در جامعه ابتدا چهره دشمنان را شناسایی و سپس مبارزات علنی خود را شروع کردند

معرفی دشمن یکی از اهداف اساسی معصومین(ع)
پس از رحلت پیامبر(ص) ، اسلام واقعی از مسیر اولیه اش منحرف و خلافت از خاندان پیامبر اسلام(ص) گرفته شد ، از این رو ، از همان ابتدا ، امامان شیعه تلاش خود را صرف شناسایی چهره دشمان اسلام کردند . حضرت علی ، امام حسن، امام حسین و دیگر ائمه(علیهم السلام) تلاش های زیادی در جهت معرفی دشمن به جامعه مسلمین انجام دادند و مهمترین رمز پیروزی آن ها ، بویژه پیروزی نهضت حسینی در این بود که دشمن را به مردم معرفی کرده بودند. بی تردید ، مهمترین عامل در پیروزی انقلاب اسلامی ما نیز تأکید حضرت امام(ره) بر شناخت و معرفی دشمنان بوده است و در سایه این شناخت ، انقلاب اسلامی به ثمر رسید .

صلاحات حضرت علی(ع) و شکل گیری مخالفان
قبل از آنکه دیدگاه های علی(ع) را درباره دشمن و دشمن شناسی تبیین نماییم به بررسی عواملی که باعث به وجود آمدن دشمنانی برای آن حضرت در دوره حکومت ایشان شده است،می پردازیم. امیرالمؤمنین(ع) پس از بدست گرفتن حکومت، اقدامات اصلاحی را آغاز کرد که باعث شکل گیری دشمنانی برای آن حضرت شد . عمده کارهای اصلاحی که باعث به وجود آمدن دشمنانی برای علی(ع) شد درسه زمینه بوده است: اداره کشور، حقوق مردم و بیت المال .